بررسی تحلیلی تأثیر مضامین و نقش مایه‌های فلزکاری ساسانی بر فلزکاری آل بویه

چکیده
تحولات به‌وجودآمده بعد از فتح ساسانیان توسط اعراب مسلمان و دگرگونی‌های مذهبی پدیدار گشته در ایران بر هنرها، صنایع و فنون سده‌های اولیه اسلامی تأثیراتی چشمگیر بر جای گذاشت. از جمله این هنرها، هنر فلزکاری است که در دوره‌های مختلف اسلامی و بخصوص دوره آل‌بویه آشکارتر است. مهمترین پرسش‌های پژوهش حاضر این است که شاخصه‌های بصری مشترک در فلزکاری ساسانی و آل بویه چیست؟ مهم‌ترین مضامین انتقال‌یافته از فلزکاری ساسانی به آل‌بویه کدامند؟ و اصلی‌ترین دلایل در انتقال مضامین و نقوش ظروف فلزکاری ساسانی به آل‌بویه چیست؟ این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی به مقایسه آثار فلزی در دوره ساسانی و آل‌بویه پرداخته است و جمع‌آوری اطلاعات و منابع به صورت کتابخانه‌ای و نمونه‌های آثار موزه‌ای موجود است و سعی شده است تا با ارائه تطبیقی تصاویر برخی از آثار فلزکاری به تجلی و بازتاب نقوش و مضامین مشترک، سبک و روش هنر فلزکاری ساسانی در آل‌بویه نشان داده شود و در ادامه نیز دلایل این تداوم و نفوذ زمینه‌های تأثیرپذیری آن از هنر ساسانی مورد تحلیل قرار گرفته است. در جمع بندی مقاله فوق مشخص شد که در آثار فلزی دوره آل‌بویه و نقوشی که جزء نمادهای ایرانی هستند و پیش از این به عنوان نقوش ساسانی به کار می‌رفته‌اند، نقوش و موضوعات اصلی در فلزکاری آل بویه به شمار می‌روند. مهمترین شاخصه‌های بصری مشترک در فلزکاری ساسانی و آل بویه شامل تقارن و تقابل (وجود قرینگی)، رعایت تناسب، نقوش محصور در قاب، ویژگی‌های فرمی، تکرار و نقوش انتزاعی است. همچنین از پرکاربردترین نقوش می‌توان به نقوش حیوانی (عقاب، طاووس، خروس، بز، اسب) و موضوعاتی چون جنگ و شکار، سمبلیک (نمادین)، بزمی و درباری اشاره نمود.
کلیدواژه‌ها: ساسانی، آل بویه، فلزکاری، نقوش، مضامین